Hangi Ülkenin Bayrağında Ejderha Var? En İlginç 5 Hayvanlı Bayrak

Bayraklar, bir milletin ruhunu, tarihini ve geleceğe dair vizyonunu iki boyutlu bir alana sığdıran kutsal kumaş parçalarıdır. Modern bayrakların çoğu, basit geometrik şekiller, yıldızlar veya şeritler kullanırken, bazı ülkeler bu görsel bildirime, doğanın en güçlü, en efsanevi veya en anlamlı yaratıklarını dahil etme cesaretini göstermiştir: Hayvanları.

Hayvan figürleri, veksillolojinin (bayrak bilimi) en eski ve en derin köklere sahip geleneklerinden biri olan heraldik (arma bilimi) ile doğrudan ilişkilidir. Bayraklarda kullanılan bir hayvan, sadece o ülkenin coğrafyasında yaşayan bir türü işaret etmez; aynı zamanda ulusun sahip olmak istediği karakter özelliklerini – gücü, bilgeliği, özgürlüğü veya kararlılığını – simgeler.

Peki, bayrağında ejderha taşıyan o gizemli ülke hangisidir? Ve bu, bir ulusal amblemde yer alan tek şaşırtıcı hayvan mıdır? İşte karşınızda, ejderhasıyla başlayan ve dünyanın dört bir yanından gelen benzersiz hikayeleriyle zihinleri zorlayan en ilginç beş hayvanlı bayrak.

Butan: Gök Gürültüsü Ejderhası (Druk) ve Saflığın Sembolizmi

Sorunun cevabı ile başlayalım: Butan Krallığı. Himalayaların doğu ucunda, dünyanın diğer kısımlarından yalıtılmış bir coğrafyada yer alan Butan’ın bayrağı, veksillolojide kendine has bir kategorinin temsilcisidir. Bayrağın merkezinde yer alan, devasa ve pençelerinde mücevherler tutan beyaz Druk (Gök Gürültüsü Ejderhası) figürü, sadece görsel bir şölen sunmakla kalmaz, aynı zamanda Butan’ın bütün kimliğini, maneviyatını ve tarihini özetler.

A. Druk Yul: Ejderhanın Ülkesi

Butan’ın yerel dili olan Dzongkha’da ülkenin adı “Druk Yul” olarak anılır. Bu, tam olarak “Gök Gürültüsü Ejderhası’nın Ülkesi” anlamına gelir. Bu isim, Butan’ın Tibet Budizmi’ndeki Drukpa Kagyu okulunun köklerine dayanır. Efsaneye göre, Drukpa Kagyu manastırları kurulduğunda gök gürültüsü duyulmuştur ve bu ses, koruyucu bir ejderhanın kükremesi olarak yorumlanmıştır.

Bayraktaki ejderha bu nedenle, ulusun koruyucusu, manevi rehberi ve krallığın gücünün somutlaşmış halidir.

Ejderhanın Anlamsal Katmanları:

1. Manevi Güç: Ejderhanın kükremesi, Budist öğretinin (Dharma) gücünü ve yüksek sesini temsil eder. Druk, Butan’ın temelini oluşturan Budist inancın mutlakiyetini ve korunmuşluğunu simgeler.
2. Siyasi Güç: Druk, dış güçlere karşı ülkenin bağımsızlığını ve egemenliğini koruma konusundaki sarsılmaz kararlılığını ifade eder. Butan, tarih boyunca büyük komşularının (Çin ve Hindistan) gölgesinde kalmış olmasına rağmen bağımsızlığını korumuştur; ejderha bu direnişi kişileştirir.
3. Saflık ve Masumiyet: Druk’un rengi bembeyazdır. Bu, düşüncelerdeki ve eylemlerdeki saflığı ve sadeliği temsil eder. Butan’ın benimsediği Gayri Safi Millî Mutluluk felsefesine uygun olarak, ulusun niyetinin dürüstlüğünü vurgular.

B. Bayrağın İki Renkli Bölünmesi: Ruhani ve Seküler Uyum

Butan bayrağı, sadece ejderhadan ibaret değildir; zeminindeki renklerin çapraz bölünmesi de ülkenin yönetim felsefesini yansıtır.

• Turuncu (Saffron Orange) – Alt Üçgen: Budist manastır geleneğini, Dharma’yı ve ruhani otoriteyi temsil eder. Bu renk, dinin ulusal yaşamdaki merkeziliğini vurgular.
• Sarı (Golden Yellow) – Üst Üçgen: Krallığı, yani Druk Gyalpo’yu (Ejderha Kralı) ve seküler gücü simgeler. Refahı ve kraliyet otoritesinin sürekliliğini ifade eder.

Uyum Felsefesi: Ejderhanın tam merkezde, sarı ve turuncu alanların birleştiği yerde yer alması, ruhani güç (manastır geleneği) ile seküler gücün (krallık) birbirine bağımlı ve uyum içinde olduğunu gösterir. Ejderha, bu iki gücün ortak koruyucusudur.

C. Druk’un Pençesindeki Mücevherler (Norbu)

Ejderhanın dört pençesinde tuttuğu mücevherler (Norbu), Butan’ın dört ana değerini simgeler: Zenginlik, Refah, Güvenlik ve Koruma. Bu mücevherler, aynı zamanda Budist inancındaki mükemmeliyeti ve ruhani zenginliği de ifade eder. Ejderha, bu zenginlikleri ulus için saklar ve korur.

Butan bayrağı, bir hayvan figürünün sadece bir sembol değil, aynı zamanda ulusun adını, dinini, felsefesini ve yönetim biçimini tek bir görselde nasıl birleştirebileceğinin en şaşırtıcı ve en nadide örneğidir.

Sri Lanka: Kılıç Tutan Aslan (Sinha) ve Etnik Bellek

Güney Asya’nın incisi Sri Lanka Cumhuriyeti’nin bayrağı, estetik açıdan karmaşık olmasının yanı sıra, ülkenin derin etnik bölünmelerini, Budist inancını ve binlerce yıllık tarihini de bayrağa taşıyan eşsiz bir tasarımdır. Bayrağın ana figürü, ulusun en eski sembolü olan Kılıç Tutan Altın Aslan’dır.

A. Sinhalese Kimliği ve Kılıç: Aslanın Hikayesi

Bayrağın merkezindeki figür olan aslan (Sinhala dilinde Sinha), ülkenin çoğunluk etnik grubu olan Sinhalese halkının adını ve kökenini temsil eder. Sinhalese halkı, kökenlerini efsanevi Prens Vijaya’ya dayandırır. Vijaya’nın babasının, efsaneye göre bir aslan (Sinha) soyundan geldiğine inanılır. Bu nedenle Aslan, 2500 yılı aşkın bir süredir Sinhalese kimliğinin ve hanedanlığının sembolü olmuştur.

Aslanın Sembolik Anlamları:

1. Ulusal Egemenlik ve Bağımsızlık: Aslanın sağ pençesinde tuttuğu Kılıç, ulusun egemenliğini, bağımsızlığını ve cesaretini simgeler. Bu, krallığın otoritesinin ve ulusu koruma gücünün somut bir ifadesidir.
2. Kararlılık ve Dürüstlük: Aslanın yüz ifadesi, sakin ancak kararlı bir duruş sergiler. Bu, ülkenin zorluklar karşısında gösterdiği metaneti ve onurlu duruşu temsil eder.
3. Tarihsel Köken: Aslan figürü, adanın son krallığı olan Kandy Krallığı’nın bayrağından miras alınmıştır ve böylece Sri Lanka’nın sömürge öncesi bağımsızlık tarihine doğrudan bir gönderme yapar.

B. Bayrağın Dört Köşesi: Dini İnanç ve Erdem

Aslan figürünün hemen arkasındaki kırmızı-sarı alanda (kastan/maroon renkli dikdörtgen), dört köşede de birer Bo Yaprağı (Ficus religiosa) bulunur.

• Dini Bağlam: Bo ağacı, Budizm için kutsaldır. Sidhartha Gautama’nın (Buda) altında aydınlanmaya ulaştığı ağaçtır. Bu dört yaprak, ülkenin Budist kimliğini ve en yüksek ahlaki standartlarını temsil eder.
• Dört Erdem: Bu yapraklar, Budizm’in dört temel erdemini simgeler: Maitri (Şefkat), Karuna (Merhamet), Mudita (Neşe) ve Upekkha (Tetik/Denge). Bu, ulusal politikaların ve halkın davranışlarının bu ahlaki ilkelere dayanması gerektiği mesajını verir.

C. Etnik Barışın Zorlu Temsili: Şeritler

Sri Lanka bayrağının en ilginç ve hassas yönlerinden biri, sol tarafta yer alan dikey şeritlerdir. Bu şeritler, ülkenin ana etnik azınlıklarını temsil ederek etnik birlik ve uyum arayışını gösterir.

• Turuncu Şerit: Tamil azınlığını (Hint ve Sri Lanka Tamilleri) temsil eder.
• Yeşil Şerit: Sri Lanka’nın Müslüman (Moor) ve diğer azınlık gruplarını temsil eder.

Etnik Mesaj: Bu şeritlerin ana Sinhala bayrağından sadece ince bir sarı bordürle ayrılmış olması, farklı etnik grupların birbirine saygılı bir şekilde birlikte var olma arayışını sembolize eder. Bu bayrak, ülkenin uzun süren iç savaşının ardından ulusal birliği yeniden inşa etme çabasının görsel bir kaydıdır. Aslan, kılıcıyla birliği korur; yapraklar ise ahlaki pusulayı gösterir. Sri Lanka bayrağı, sadece bir hayvan figüründen çok, bir ulusun etnik karmaşıklığını ve binlerce yıllık ruhani derinliğini özetleyen bir tarihi belgedir.

Meksika: Kartal, Yılan ve Nopal Kaktüsü Üçlüsü

Meksika Birleşik Devletleri’nin bayrağı, üzerindeki hayvan figürünün sadece bir doğal sembol değil, aynı zamanda bir mitolojinin, bir kehanetin ve bir ulusun kuruluş efsanesinin somutlaşmış hali olması nedeniyle dünyanın en şaşırtıcıları arasındadır. Bayrağın merkezindeki arması, Meksika kimliğinin en derin katmanlarını oluşturur.

A. Kuruluş Kehaneti: Azteklerin Mirası

Bayrağın merkezindeki arma, Aztek mitolojisine dayanır ve Meksika’nın başkenti olan Tenochtitlan’ın (bugünkü Meksiko City) kuruluş kehanetini görselleştirir. Aztek halkına, göçebe yaşamları sırasında tanrıları Huitzilopochtli tarafından bir kehanet verilmişti: Yeni şehirlerini, bir Kartal’ın, bir Nopal Kaktüsü’nün (Tuna Kaktüsü) üzerinde bir Yılan’ı yerken gördükleri yerde kuracaklardı.

Amblemin Sembolik Açılımı:

1. Meksika Altın Kartalı (Golden Eagle): Ulusal gücü, göksel gücü ve özgürlüğü temsil eder. Kartal, Aztek tanrısı Huitzilopochtli’nin elçisidir ve ulusun yüksek ideallerini simgeler.
2. Yılan (Serpent): Yılan, yeraltı ve dünya güçlerini temsil eden eski Aztek tanrısı Quetzalcoatl ile ilişkilendirilir. Kartalın yılanı yutması veya yenmesi, iyinin kötüye, göğün yere, yani Aztek gücünün diğer güçlere karşı üstünlüğünü simgeler. Modern yorumda ise bu, tiranlığın ve düşmanların yenilgisini temsil eder.
3. Nopal Kaktüsü (Opuntia Cactus): Kartalın üzerinde durduğu kaktüs, Azteklerin kurduğu şehrin yerini işaret eden kehanetin kendisidir. Kaktüs, Azteklerin su üzerinde bataklıkta kurduğu şehri ve zorlu koşullara rağmen yaşamın sürdürülmesini simgeler.

B. Tarihi ve Renk Sembolizmi

Meksika bayrağı bir dikey üç renkli (tricolour) bayraktır ve renkleri tarih boyunca farklı anlamlar kazanmıştır:

• Yeşil: Bağımsızlık hareketini ve ulusun geleceğe yönelik umudunu temsil eder.
• Beyaz: Katolik Kilisesi’nin saflığını ve ulusal birliği simgeler.
• Kırmızı: Bağımsızlık savaşlarında dökülen kanın ve halkın birliğini koruma cesaretinin sembolüdür.

Eşsizlik: Meksika bayrağını benzersiz yapan, üzerinde Aztek mitolojisinden bir sahnenin dondurulmuş bir anının bulunmasıdır. Bu amblem, bir ulusun kökenini bir hayvan figürü aracılığıyla mitolojik ve dini bir kehanete dayandıran nadir bayraklardan biridir. Kartal-yılan mücadelesi, Meksika’nın derin kültürel mirası ve kimliği ile olan kopmaz bağını her an hatırlatır.

Uganda: Taçlı Turna (Crested Crane) ve İlerleyen Ulus

Doğu Afrika ülkesi Uganda Cumhuriyeti’nin bayrağı, sadece çarpıcı renkleriyle değil, aynı zamanda merkezinde gururla duran zarif bir kuş figürüyle de dikkat çeker: Gri Taçlı Turna (Grey Crowned Crane). Bu bayrak, İngiliz sömürge döneminden bağımsızlığa geçişin umut dolu ruhunu ve ulusun ilerleme arzusunu simgeler.

A. Taçlı Turna: Onur, Zarafet ve İlerleme

Taçlı turna, Uganda’nın ulusal kuşudur ve bölgeye özgü eşsiz bir türdür. Sömürge döneminde bile İngiliz valilerin resmi bayrağında ve ambleminde yer almıştır, bu da turnanın Uganda halkı için taşıdığı kadim kültürel önemi gösterir.

Turnanın Anlamsal Katmanları:

1. Ulusal İlerleme: Turnanın bayrakta duran pozisyonu, ileri doğru adım atma (yürüyüş) şeklinde tasvir edilmiştir. Bu, Uganda’nın bağımsızlığını kazandıktan sonra hızla ileriye gitme, gelişme ve ilerleme arzusunu sembolize eder.
2. Zarafet ve Huzur: Turna, doğada zarafeti ve huzuru temsil eder. Bu, ülkenin siyasi çalkantılardan sonra aradığı ulusal barış ve uyumu yansıtır.
3. Uyanıklık: Turna, aynı zamanda sömürge yönetiminin ardından uyanıklığı ve ulusu bekleyen tehlikelere karşı dikkatli olmayı simgeler.

B. Renklerin Afrika Birliği ve Özgürlük Mesajı

Uganda bayrağı, Pan-Afrika renklerini (kırmızı, siyah, sarı) yatay şeritler halinde kullanarak Afrika kıtasının birliği ve bağımsızlık mücadelesiyle olan bağını vurgular.

• Siyah (Üst ve Alt Şeritler): Afrika kıtasını ve Afrika halkını temsil eder. Siyah, ulusun doğal köklerini ve Afrika kimliğini vurgular.
• Sarı (Ortadaki Şeritler): Güneşi ve Afrika’nın parlak, aydınlık geleceğini simgeler. Aynı zamanda ülkenin zengin doğal kaynaklarını ifade eder.
• Kırmızı (Sarı şeritleri çevreleyen): Afrika kardeşliğini, bir ulus olarak birliği ve bağımsızlık için akıtılan kanın anısını temsil eder.

Eşsizlik: Diğer bayraklarda genellikle aslan, kartal gibi güç sembolleri kullanılırken, Uganda’nın turnayı seçmesi dikkat çekicidir. Turna, gücü kaba kuvvetle değil, zarafet, uyanıklık ve sürekli ilerleme felsefesiyle birleştirir. Bu kuş, ülkenin kültürel mirasını ve modern ulus olarak yolculuğunun yumuşak ama kararlı doğasını özetler.

Belize: İki İnsan Figürü ve Orman Zenginliği

Orta Amerika’nın Karayip kıyısındaki küçük ülkesi Belize’nin bayrağı, bayrak bilimi açısından belki de en benzersiz ve kural dışı tasarıma sahiptir. Bayrak, sadece hayvanları değil, aynı zamanda iki insan figürünü ve ulusun kurucu endüstrisini içeren karmaşık bir armaya sahiptir.

A. İnsan Figürleri ve Orman Endüstrisi

Belize bayrağının merkezinde, ülkenin ulusal mottosu olan “Sub Umbra Floreo” (Gölgemizin Altında Gelişirim) yazan bir çelenk içinde yer alan bir arma bulunur. Bu armadaki en şaşırtıcı detay, armayı destekleyen iki insan figürüdür.

• İki Oduncu: Bu iki figür, ülkenin tarihi ekonomisini ve kurucu endüstrisini temsil eden iki oduncudur. Bir oduncu bir balta tutar (birliğin ve savunmanın sembolü), diğeri ise bir kürek tutar (tarım ve emeğin sembolü). Bu, Belize’nin Mahogany (Maun) ağacı endüstrisi etrafında şekillenen sömürge geçmişini ve bağımsızlık sonrası emeğin kutsanmasını simgeler.
• Etnik Temsil: Odunculardan biri Avrupalı (Kreol) diğeri ise Afrikalı (Garifuna) olarak yorumlanır, bu da ülkenin çok kültürlü yapısını ve sömürge sonrası etnik uyumunu vurgular.

B. Hayvan Figürleri ve Doğal Kaynaklar

Armanın kendisi, hayvanlar ve doğal zenginlik sembolleriyle doludur:

1. Mahogany Ağacı: Armanın en üstünde yükselen bu ağaç, Belize’nin orman zenginliğini ve ulusal önemini simgeler.
2. Armanın Kalkanı: Kalkan üç bölüme ayrılmıştır:
   • Sol Üst: Bir kürek ve balta, ağaç endüstrisinin araçlarını temsil eder.
   • Sağ Üst: Bir marangoz testeresi, işçiliği ve üretkenliği simgeler.
   • Alt: Bir gemi, ülkenin Karayip kıyısındaki konumunu, denizcilik ve ticareti temsil eder.
3. Kalkanın Altındaki Hayvan Figürleri: Armanın altındaki çimende, hayvan figürleri yer alır.
   • Serpent (Yılan) veya Timsah/Manati: Armadaki bazı erken çizimler, sömürge amblemlerine benzeyen hayvan figürleri içermiştir. Kalkanın kendisi, hayvanların doğrudan merkezi figür olmaktan ziyade, doğanın bir parçası olarak yerleştirildiği bir sahne sunar.

C. Renklerin Anlamı: Parti Siyasetinden Ulusal Birlik

Bayrağın zemini, koyu mavi renktedir. 1950’lerden itibaren ülkeye hakim olan iki siyasi partinin renklerini (mavi ve kırmızı) birleştirerek ulusal uzlaşmayı sembolize eder.

• Mavi Zemin: Halkın Birleşik Partisi’nin (PUP) rengidir ve ulusal barışı, güveni ve sadakati temsil eder.
• Kırmızı Şeritler (Üst ve Alt): Birleşik Demokratik Partisi’nin (UDP) rengidir ve bağımsızlık mücadelesini ve ulusun dinamizmini temsil eder.

Eşsizlik: Belize bayrağı, bir ulusal bayrakta iki insan figürünü bu kadar belirgin bir şekilde kullanan tek örnektir. Bu, ulusun gücünü ne bir mitolojik yaratıkta ne de bir monarşide, aksine kendi emekçi insanında gördüğünü gösterir.

SONUÇ: Hayvanların Fısıltısı (Yaklaşık 550 Kelime)

Hayvanların bayraklardaki varlığı, ulusal kimliğin sadece coğrafi veya siyasi değil, aynı zamanda mitolojik ve ahlaki temellere dayandığını gösteren güçlü bir kanıttır. Gördüğümüz bu beş ülke, hayvan figürlerini sadece bir süsleme olarak değil, kendi varoluşlarının ve kurucu hikayelerinin özü olarak kullanır.

Butan’ın Druk’u, ejderhaların hala ulusların ruhani koruyucusu olabileceği fikrini zihnimize kazır. Butan için ejderha, sadece bir efsane değil, krallığı sarsılmaz bir kararlılıkla koruyan bir canlı varlıktır. Bu, Doğu felsefesinin gücü Batı’nın bayrak geleneğine karşı çıktığında ortaya çıkan bir şaheserdir.

Sri Lanka’nın Aslanı, kılıcıyla sadece askeri gücü değil, aynı zamanda Sinhalese halkının binlerce yıllık kökenini ve Budizmin getirdiği erdemleri simgeler. Kırmızı zemin ve sarı çerçeve arasındaki aslan figürü, aslanın sessizce ülkenin etnik ve manevi tarihini koruduğunu anlatır.

Meksika’nın Kartal-Yılan-Kaktüs üçlüsü, bir ulusun modern başkentinin (Meksiko City) Azteklerin göçebe yaşamına son veren kadim bir kehanete dayandığını kanıtlar. Kartalın yılanı yiyişi, sadece bir av sahnesi değil, Aztek uygarlığının ve modern Meksika ulusunun tiranlık üzerindeki zaferinin ebedi bir anıtıdır.

Uganda’nın Taçlı Turnası, Afrika’nın bağımsızlık sonrası dönemindeki ruhunu temsil eder. Aslan veya kartal gibi avcı bir hayvan yerine, zarif bir kuşun ileriye doğru yürüme pozisyonunda olması, Uganda’nın gücünü kaba kuvvetten ziyade, umutta, zarafette ve istikrarlı ilerlemede aradığını gösterir.

Belize’nin Oduncuları ve Arması ise, bayrakların sadece kahramanları değil, aynı zamanda emekçi halkı da onurlandırabileceğini gösteren emsalsiz bir örnektir. İki insan figürünün ve Maun ağacının bayrakta yer alması, ulusun tarihinin ve geleceğinin tarıma, doğal zenginliğe ve sömürge geçmişinden gelen çok etnikli emeğe dayandığını vurgular.

Bu beş bayrak, bize bayrakların sadece renk ve çizgilerden ibaret olmadığını bir kez daha kanıtlıyor. Onlar, ulusların kendilerine atfettiği gücü (Aslan, Ejderha, Kartal) ve aynı zamanda ulusun en değerli gördüğü değerleri (Turnanın zarafeti, Oduncuların emeği, Bo Yapraklarının erdemi) görsel bir dille ifade eden, dünyanın en şaşırtıcı ve en anlamlı kültürel miraslarıdır. Bir dahaki sefere bir bayrak gördüğünüzde, üzerinde gördüğünüz hayvanın sadece bir figür değil, tüm bir ulusun ruhunu taşıyan canlı bir sembol olduğunu hatırlayın.

Veksillolojinin Derinliği: Hayvan Figürlerinin Evrensel Kategorileri

Bayraklarda hayvan figürleri kullanımı, yalnızca tesadüfi seçimler değildir; genellikle ulusların kendilerini tanımladığı evrensel kategorilere ayrılabilir. Bu beş örneğin her biri, bu kategorilerin bir veya daha fazlasını temsil eder:

1. Mitolojik Güç ve Koruma (Butan): Ejderha, anka kuşu (Kiribati) veya grifon gibi efsanevi yaratıklar, ulusun olağanüstü, doğaüstü gücünü ve korunmuşluğunu simgeler. Bu figürler, ulusun kadim ve kutsal bir geçmişe sahip olduğu fikrini pekiştirir.
2. Egemenlik ve Askeri Güç (Sri Lanka ve Meksika): Aslan (Sri Lanka), Kartal (Meksika, ABD, Mısır) ve Şahin gibi yırtıcı hayvanlar, ulusun savaşçı ruhunu, avcı gücünü ve dış tehditlere karşı olan sarsılmaz egemenliğini ifade eder. Bu hayvanlar, askeri cesareti ve liderliği vurgular.
3. Coğrafi Kimlik ve Flora/Fauna (Uganda): Bir ulusun topraklarına özgü bir hayvanın (Taçlı Turna, Kanada’nın Akçaağaç yaprağı) kullanılması, ulusun doğal mirasına sahip çıktığını ve dünya coğrafyasındaki eşsiz yerini vurguladığını gösterir. Bu, genellikle çevresel bilincin veya doğal kaynaklara olan bağlılığın bir işaretidir.
4. Kurucu Efsane ve Tarih (Meksika ve Belize): Hayvanın, ulusun veya başkentin kuruluş efsanesine (Meksika’nın Aztek kehaneti) veya kurucu endüstrisine (Belize’nin ormancılığı) doğrudan bağlı olması, ulusal kimliğin modern bir ideolojiden ziyade, derin tarihi köklere dayandığını gösterir.

Bu kapsamlı inceleme, bayrakların sadece renkler ve şeritler değil, aynı zamanda hayvanların ve sembollerin diliyle yazılmış, ulusların varoluşsal hikayelerini anlatan birer sanat eseri olduğunu bir kez daha kanıtlamıştır. Bayrakların bu derin ve şaşırtıcı dünyası, incelenmeye değer sonsuz hikayeler sunmaktadır.